واریس دوران بارداری به گشاد شدن وریدهای زیر سطح پوست گفته می‌شود. این وضعیت زمانی شکل می‌گیرد که دریچه‌های داخل سیاهرگی و مسئول به جریان درآوردن خون در یک جهت کارایی خود را از دست داده و بی اثر می‌شوند. عمدتا واریس حاملگی در ناحیه پاها ظاهر می‌شوند اما ممکن است اطراف دهانه معقد هم بروز کنند که در این حالت تحت عنوان عارضه بواسیر شناخته می‌شوند. بیماری واریس در سه ماهه سوم و پایانی دوران بارداری بسیار شایع است. وقتی وزن نوزاد، اندازه رحم و گردش خون در رگ‌های مادر افزایش یافته و به بالاترین حد خود می‌رسد، واریس حاملگی بروز می‌کند. در واقع این فاکتورها عامل اصلی شکل‌گیری سیاهرگ‌های واریسی طی دوران بارداری مادر شناخته شده‌اند.
اگر در دوران بارداری به بیماری واریس دچار شدید، بهترین توصیه برای بیماران این است که در همان مراحل ابتدایی از واریس پیشگیری کنید. مراقب باشید خیلی اضافه وزن پیدا نکنید و از سرپا ایستادن به مدت طولانی خودداری نمایید. معمولا علائم واریس بارداری ظرف چند هفته اول بعد از زایمان بهبود خواهند یافت، اما در مورد خانم‌هایی که بیماری واریس طی دوران بارداری آنها پیشرفت می‌کند، ممکن است طولانی مدت شود. بیماری واریس در مراحل ابتدایی بارداری ظاهر می‌شود و هرچه حاملگی وارد مراحل بعدی می‌شود، علائم واریس هم وخیم‌تر می‌گردند. حتی اگر چند ماهی از دوران بارداری سپری شده باشد و به واریس دچار نشده‌اید، به محض اینکه هورمون‌های بارداری شروع به ترشح شدن کردند، علائم واریس هم دوباره ظاهر خواهند شد. اگر قصد درمان بیماری واریس را دارید،مرکز درمانی شیراز واریس تعدادی گزینه درمانی را به بیماران ارائه خواهند کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره ۰۷۱۳۲۳۳۴۱۳۵ تماس حاصل فرمایید.
دلایل واریس در بارداری
واریس در دوران بارداری همگی عملکردی تقریبا خودکار دارند و تحت کنترل مستقیم بیمار قرار ندارند. فقط به این امید باشید واریس به درازا نکشد و علائم آن سریع برطرف شود. طی دوران بارداری، رحم بزرگتر می‌شود و به دنبال آن فشاری بر سیاهرگ‌های اصلی لگن خاصره مادر وارد می‌آید. این رگ‌ها جزء وریدهای اصلی بدن به شمار می‌روند و به قلب و شش‌ها جریان دارند و نقش حیاتی در زندگی مادر ایفا می‌کنند. در دوران حاملگی وظیفه این عروق خونی مقابله با افزایش چشمگیر حجم خون می‌باشد. به خاطر بیشتر شدن وزن و اندازه رحم، بازگشت خون به ارگان‌های اصلی با مشکل مواجه می‌گردد و کند شدن جریان خون در ورید‌ها موجب تجمع و تشکیل توده خونی در عروق خونی پاها و کشاله‌ران مادر می‌شود. عامل تاثیرگذار دیگر به ترشح هورمون‌های دوران بارداری مربوط می‌شود چرا که منجر به گشادتر شدن عروق خونی و کاهش مقاومت در برابر جریان خون می‌گردد. در این وضعیت حجم خون در رگ‌ها افزایش می‌یابد و حجم آنها نسبت به دوران قبل از بارداری ۳۰% بیشتر می‌شود، لذا این مشکل باید برطرف شود و فشار خون مادر هم باید در حد نرمال و بی‌خطر حفظ شود. با این حال شل شدن عروق بدین معناست که سیاهرگ‌ها و دریچه‌های داخل سیاهرگ دیگر کارایی و مقاومت نرمال خود را ندارند. علاوه براین، ممکن است واریس داخل و اطراف واژن بروز کند. علائم واریس بخصوص در پایان روز و بعد از سرپا ایستادن یا قدم زدن به دور و اطراف بسیار ناراحت‌کننده خواهد شد. ممکن است واریس بعد از مقاربت جنسی ظاهر شود. به کارگیری پدهای سرمایی، به تن کردن زیرپوش‌های محافظ و استراحت کردن در رفع علائم بیماری سودمند هستند. در اکثر خانم‌ها علائم واریس واژن بعد از زایمان برطرف خواهد شد. درصورتی‌که علائم بیماری به ویژه در خلال بارداری وخیم گردد، احتمالا متخصص مراقبت درمانی مادر را از انجام جراحی اپیزیوتومی (بریدن پرینیوم در هنگام زایمان) منع کند. به خاطر اینکه اگر واریس واژن حاد باشد، انجام این جراحی ریسک خونریزی را افزایش می دهد. عقیده اکثریت قریب به اتفاق این است که زایمان تحت کنترل و پارگی پرینیوم مادر به جای برش جراحی گزینه بهتری است.
علائم
واریس دوران بارداری دارای ظاهر کاملا مجزایی هستند. شاید با چنین رگ‌هایی در اندام خود مواجه نشده باشید، ولی احتمالا آنها را در سایر بیماران مبتلا به واریس دیده‌اید. به طورکلی رگ‌های واریسی به رنگ آبی ارغوانی هستند و ظاهری قلمبه قلمبه یا گره‌دار دارند و به خوشه‌هایی از رگ‌های گشاد و خون آماس شده شباهت دارند. همیشه هم به طور یکنواخت بر روی اندام پراکنده نشده‌اند. برخی بیماران از جمله خانم‌های باردار دریافته‌اند تعداد رگ‌های واریس در یک پا بیشتر از پای دیگر است، یا اینکه در یک ناحیه مشهودتر و برجسته‌تر از پای دیگر هستند. گاها دیده شده قسمتی از یک رگ واریسی بزرگ جدا از بقیه به سمت پایین پا کشیده می‌شود. تقریبا واریس حاملگی در هنگام درازکشیدن، نشستن یا زمانی که پاها بالاتر از سطح بدن قرار گرفته باشند، قابل رویت نیستند اما به محض ایستادن فورا ظاهر می‌شوند. واریس‌ها همواره به عنوان یک بیماری بدون درد شناخته شده‌اند و شاید ظاهر ناخوشایند تنها اشکال آنها تلقی گردد. بااین حال خیلی از خانم‌های باردار به این نتیجه رسیده‌اند که هرچه رگ‌های واریسی بزرگتر می‌شوند، بیشتر آنها را ناراحت و آزرده خاطر می‌سازند. بعضی مواقع ممکن است یک نوع احساس سنگینی، درد، گزگزشدن و ناراحتی کلی در نتیجه وریدهای واریسی به بیماران دست بدهد.
بیماری واریس با چه خطراتی همراه است؟
بیماری واریس حاملگی ممکن است بروز جوش‌های پوستی مانند اگزما را افزایش دهد. همچنین امکان دارد پوست بدن براثر پارگی مویرگ‌ها بد رنگ و به رنگ قهوه‌ای تغییر یابد. شاید زخم واریس در ناحیه عارضه دیده شکل گیرد و به دلیل کاهش یافتن جریان خون در اندام تحتانی پروسه درمان به دراز بکشد. همچنین بیماری دیگری تحت عنوان ترومبوز سیاهرگی عمقی مطرح است که در بین خانم‌های مبتلا به واریس پا یا واریس واژن شایع‌تر است.
برای پیشگیری از واریس در بارداری به چه اقداماتی نیاز است؟
واریس حاملگی یک بیماری ارثی شناخته می‌شود و از پدر و مادر به فرزندان سرایت پیدا می‌کند. در واقع عوامل ژنتیکی ریسک ابتلا به بیماری واریس را افزایش می‌دهند. اگر پدر و مادر به این بیماری دچار باشند، متاسفانه باید بگوییم فرزندان آنها هم در معرض ریسک قرار دارند. لیکن بیولوژی سرنوشت انسان را رقم نمی‌زند، با اتخاذ برخی اقدامات می‌توان احتمال دچار شدن به این عارضه را کاهش داد.
- مراقب باشید اضافه وزن پیدا نکنید. به طور ایده‌ال یک خانم طی داروان بارداری می‌بایست بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد یا وزن بدن با شاخص متابولیسم پایه مطابقت داشته باشد. حتما مطالب خاص درباره شاخص توده بدنی طی دوران حاملگی را مطالعه و بررسی کنید.
- تعدادی زیرپوش‌های واریس و مناسب خریداری کنید. حقیقتا قیمت کالا نشانگر کیفیت آن است، به خصوص درمورد جوراب‌ها و زیرپوش‌های واریس، لذا هنگام خرید به جنس کالا و الیاف به کار رفته در آن توجه بیشتری کنید. با در نظر داشتن این نکته دید بازتری نسبت به این نوع پوشش محافظ پیدا خواهید کرد.
- به پوشیدن زیرپوش‌های مخصوص واریس بیشتر توجه نشان دهید. اما مراقب باشید درصورتی‌که زیرپوش خیلی تنگ است و در آن احساس خوبی ندارید و مهمتر از همه بر ناحیه کشاله ران فشار وارد می‌کند، می‌بایست از این گزینه صرف‌نظر کنید.
- احتمالا به پوشیدن جوراب واریس بارداری نیاز پیدا خواهید کرد چرا که به خوبی از ناحیه عارضه دیده محافظت می‌کند. اما پیش از استفاده بهتر است ابتدا درباره این موضوع با یک مراقب درمان زایمان مشورت کنید.
- حین استراحت پاها را بالا نگه دارید. هرجاکه امکان دارد پاها را بالاتر از سطح بدن طوری‌که از زمین فاصله داشته باشند، نگه دارید. برای نمونه در پایان روز صاف روی تخت‌خواب یا زمین دراز بکشید و دو پا را بالاتر از سطح بدن و به دیوار تکیه دهید. این وضعیت کمک می‌کند خون تنها در کف پاها متمرکز نباشد و به ران و کشاله‌ران هم جریان یابد. فقط توجه کنید سریع از جا بلند نشوید، احساس افت موقتی فشارخون در هنگام تغییر وضعیت از حالت درازکش به ایستاده، امری طبیعی است (افت فشارخون وضعیتی).
- هنگام خوابیدن پاها را کمی بالاتر قرار دهید. بدین منظور می‌توانید قرار دادن یک بالش یا متکا زیر قسمت انتهایی تشک خواب را امتحان کنید.
- از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری فرمایید. چراکه این نوع کفش‌ها مانع از حرکت صحیح عضلات ساق پا و رگ‌های بزرگتر می‌شوند.
- هرروز ورزش کنید. از انجام تمرینات سخت و تکراری مانند بالا رفتن از پله پرهیز نمایید، درعوض تمرینات یوگا بارداری، اروبیک داخل آب و ورزش پیلاتس را در برنامه خود بگنجانید.
- هنگام پیاده‌روی سعی کنید گام‌های بلند بردارید و با چابکی راه بروید. با این کار می‌توانید عضلات بزرگ پاها را به کار بیندازید و این امر به جریان افتادن خون از کشاله ران به سمت بالا و قلب کمک خواهد کرد.
- موقع نشستن پاها را روی هم نیندازید. این نوع طرز نشستن از جریان خون بخصوص در پشت زانوها ممانعت می‌کند.
- از ایستادن در یک نقطه به مدت طولانی پرهیز کنید. در عوض، با یک تکنیک ساده مثلا انتقال وزن بدن از روی یک پا به روی پای دیگر می‌توانید از تحت فشار قرار دادن یک سمت بدن جلوگیری کنید. یا اینکه در همان وضعیت ایستاده حرکت رژه انجام دهید، مثلا برای مدت کوتاه روی یک پا باایستید و دوباره روی پای دیگر شیفت کنید و با چابکی به سمت جلو گام بردارید. بهانه‌ای برای پیاده‌روی پیدا کنید.
- به اندازه کافی مایعات بنوشید و جریان خون بدن را در سطح مطلوب حفظ کنید. هرگز خود را تشنه نگه ندارید. تشنگی نشانه کم شدن آب بدن است، لذا همیشه یک بطری پر از آب دردسترس خود قرار دهید.
برای درمان واریس بارداری چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
واریس‌هایی که در خلال دوران بارداری پیشرفت می‌کنند غالبا ظرف چند ماه تا یک سال بعد از زایمان و به محض برطرف شدن تغییرات هورمونی و عروقی، ناپدید یا بهبود می‌یابند. پیش از آغاز هر نوع درمان واریس در دوران بارداری معمولا پوشیدن جوراب‌های مخصوص واریس در طول روز به بیماران توصیه خواهد شد.
لیزردرمانی درون وریدی
درصورتی‌که علائم واریس بهبود پیدا نکند، احتمالا متخصص بیماری‌های واریس گزینه لیزر درمانی درون‌وریدی را به بیمار توصیه خواهد کرد. طی این درمان لوله باریکی (کاتتر) به داخل رگ بزرگ فرو برده می‌شود و از انرژی لیزر جهت بستن سیاهرگ واریس استفاده می‌شود. این درمان به صورت سرپایی انجام می‌گیرد و درصد خطر آن بسیار پایین است. گاها این درمان با یک تکنیک دیگر به نام آمبولیتوری فلبکتومی (سیاهرگ‌بری سرپایی) همراه است طوری‌که ناحیه بیشتری از رگ‌های واریسی را بواسطه ایجاد چند شکاف جزئی روی پوست از بدن خارج می‌کنند.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی گزینه درمانی دیگر است و مستلزم تزریق یک محلول به داخل ورید و بستن آن رگ می‌باشد. این تکنیک نیاز به برش جراحی ندارد و درمان با ایجاد کمترین احساس درد و ناراحتی صورت می‌پذیرد. با این حال از آنجا که این روش درمانی نیازمند تزریق محلولی به داخل دستگاه گردش خون بیمار است، بسیاری از پزشکان انجام اسکلروتراپی را در زمان شیردهی به نوزاد توصیه نمی‌کنند.
